Türkçeye Çevrilmeyen Hizbullah Savaşları
“Savaş” başladığından bu yana Lübnan’dan çeşitli fotoğraflar geliyor haber ajanslarına. Bu “savaşı” fotoğraflarla izliyoruz: bunlar arasında hızla ikonlaşan bir fotoğraf var, mavi emzikli bir bebeği havaya kaldırmış, kameraya doğru uzatmış, kurtarma görevlisi giyimli, metal yeşil başlıklı bir adamın fotoğrafı. İnsanı irkilten bir fotoğraf bu, kömürleşmiş bir bebekten daha korkunç ne olabilir?
Kanımca bu fotoğrafın, fetişleştirilmiş ölümün bu resminin simgeleşmesi bundan daha korkunç. Yirminci yüzyıl sayısız savaş gördü, fakat hiçbirinde direnen insanların böyle bir simgeye başvurduğunu hatırlamıyorum: yirminci yüzyılın direnişlerinde, geleceğe her koşulda umutla bakan, bir özgürlük vaadi olan simgeler vardı. Hizbullah’ın Lübnan’ı böyle bir simge sunmadı.
Bir haftadır İngiliz ve Alman basınında Reutersgate adıyla anılan bir skandal konu ediliyor. Adnan Hajj adlı bir Reuters muhabirinin Lübnan’a ait resimlerde bilgisayar üzerinde, Photoshop adlı programla düzeltme yaptığı saptanmış ve 12 Temmuz’dan beri Reuters’e fotoğraf aktaran Hajj işten çıkarılmış, düzeltme yaptığı resimler internetten kaldırılmış. Adnan Hajj’ın üzerinde oynama yaptığı saptanan resimler, İsrail uçaklarını bomba atarken gösteriyor (resme bomba eklemiş), Lübnan’ın üzeri bombardıman dumanıyla kaplıyken gösteriyor (dumanı yeterince koyu bulmayarak, koyulaştırmış çoğaltmış). Fakat Adnan Hajj aynı zamanda, yukarıda bahsedilen ikonlaşmış bebek resmini çeken kişi.
Resimler üzerinde oynandığını ortaya çıkaran iki kişi, EU Referendum adlı blog’un yazarı Richard North ve Little Green Footballs adlı blog’un yazarı Charles Johnson. Johnson Lübnan resimleri üzerindeki oynamaları saptayarak Reuters’in resimleri yayından kaldırmasını sağlamış. Richard North’sa Independent’ın kapağına taşıdığı kucağında ölü bir çocuk taşıyan beyaz tişörtlü adamın hikayesini yazmış. Kısaca şöyle bir hikaye bu: büyük olasılıkla Hizbullah üyesi olan beyaz tişörtlü biri yıkıntılar arasından çıkartılan ölü çocuklardan birini seçiyor, çocuğu kucaklıyor, basının hazırlanmasını bekliyor, sonra kameralara doğru, yaralı çocuğu için yardım isteyen biri görünümüyle koşmaya başlıyor, kameralar yeterince çektikten sonra çocuğu bir kenara bırakıyor, bu sefer bir başkası aynı çocukla ambulansa yerleştirilirken fotoğraf çektirirken, beyaz tişörtlü eve koşturup Fransız muhabirle tv söyleşisi yapıyor. Bu sırada ikonlaşmış resimdeki metal, yeşil başlıklı adam da aynı sahneyi başka bir çocukla canlandırıyor. Alman gazetesi Bild, bu adamın 1996 yılında yine aynı şekilde, bir çocuğu havaya kaldırmış görüntüsünü saptamış.
Bütün bunlar ne ölçüde doğrudur, nasıl doğrulanır bilmek zor. Türk basınında bu haberler hâlâ çevrilmedi. BBC İngilizce’de Reuters muhabirinin işten atıldığı konu ediliyor, fotoğraf etiği tartışılıyor. BBC Türkçe’de Reuters’le ilgili bir haber görünmüyor. Fakat BBC Rusça’da “Камера не лжет?” (Kamera yalan söylemez mi?) başlığıyla yer alıyor. Tam bilgisizlik içindeyiz.
Savaş konusundaki bilgisizliğimiz, aslında, Chomsky ve bir dizi aydının, Independent gazetesine gönderdiği ve savaşın başlangıcından İsrail’i sorumlu tutarak, Gaze’den bir doktor ve kardeşini kaçırmasının buna yol açtığını söyleyen 19 Temmuz tarihli mektuptaki ilginç bir ayrıntıyla başlamıştı: “An incident scarcely reported anywhere, except in the Turkish press.” Yani, bu olayın Türk basınından başka yerde haber konusu olmadığını belirtiliyordu mektupta. Bahsedilen Türk basını sadece Turkish Daily News gazetesiydi. Haber İngilizce olarak yayınlanmış, Chomsky ve diğer aydınlar bunu Türkçeye çevrilmeden önce (çevrilmedi) okuyarak savaşın başlangıcı hakkında yorum yapabilmişti. Dünyayı izleyebilmek için Türkçe işe yaramıyor ve çeviriler yetersiz kalıyor.
Görüntülerin çeviriye ihtiyacı olmadığını sanıyorduk. Türkçe basın ve yayının dünyayı çevirisiz izleyebileceği, kendini çevirteceği bir güne dek görüntülerle yetinebiliriz sanıyorduk. Ama değil, görüntüler de okunacakları ülkelere göre yeniden düzenleniyor, çevriliyor: Lübnan savaşının fotoğraflarına farklı çevirmenlerin merceğinden bakmak, birçok çevirmeni okumak gerekiyor.
İlgili Okumalar:
“Bu durumun kökeninde ölümün (ya da ölüm resimlerinin) bir meta olmuş olması yatıyor. Hizbullah açısından, resimler politik etki yaratmak için alınıp satılabilirler; foto-gazeteciler açısından (Hizbullah için çalışmayanları açısından) bu ölü bir bebeğin iyi bir “çekimi” maddi ödül, ün, hatta ödül anlamına getiriyor. Ve, en tepede de, klimalı ofislerinde, olaydan kilometrelerce ötede oturan, “fotoları” ürünleri için hazırlanmış süslemeler olarak gören editörler .. var.” Richard North
Resimlerdeki oynamaların tarihçesi için, Coxandforkum
-“Bu çocuk hayatta!” -“Ne dersin, bunu photoshop’la düzeltebilir miyiz?”
Ek: Reutersgate, 7 Ağustos’ta Haber1’de yer almış, 8 Ağustos’ta da Hürriyet’te, ama ilginç bir tanımla: “Lübnan-Hizbullah sorununu görüntüleyen serbest fotoğrafçı Adnan Hajj”
