Okuyan Us Yayınevi’nin Basın Açıklaması
Fantastik edebiyatın öncüsü ve ustası J.R.R. Tolkien’in ‘Noel Baba’ imzasıyla yirmi üç yıl boyunca çocuklarına yazdığı mektuplardan oluşan Noel Baba’dan Mektuplar isimli kitabı, 2005 yılının Aralık ayında Okuyan Us Yayınevi tarafından yayınlandı. Kitabı Türkçe’ye kazandıran Leylâ Roksan Çağlar hakkında, metnin içinden “1453 Gulyabani İstilası” adlı bölümde, sadece tarihi çıkarmış olması nedeniyle, kitaba sansür koyduğu iddiaları ortaya atıldı. Hatta telif sahibi 50 yıl önce vefat etmişse, eserde herhangi bir sebeple herhangi bir değişiklik yapılamayacağı söylendi.
Doğrular bir yana, elbette yanlışlar bir arada doğru etmiyorlar, ancak ister istemez aklımıza “ülke şartları” geliyor. Tabii telif ve çeviri konusunda. Telif konusu zaten bir labirent. İşin eğrisi doğrusu herkes tarafından net bilinemiyor. Üstelik bu saha kötü niyetli kullanımlara açık bir saha. Bu konuyu kapaklarına rahat rahat Matisse, Picasso vb. büyük ressamların eserleri yerleştiriveren yayınevlerine bırakıyoruz.
Çevirmenlik, edebi birikim ve hem çıkış (İngilizce) diline hem de erek-hedef (Türkçe) dile hâkimiyet gerektiren bir meslektir. Bir kitabın çevirisini yapmaya başlamadan önce kitabı orijinal dilinde okumak, anlamak gerekir. Yazar hakkında, daha önceki kitaplarından haberdar olmak, üslubunu, dilini iyi bilmek gerekir. Çeviriye sadık kalmak ise en önemli koşuldur. Yayınevinin editörü de çeviri ve orijinal eserin karşılaştırmalı okumasını hakkıyla ve orijinale “yönelik” ama çevirmenle el ele yapmalıdır. Bizim yayınevimizde de bu böyle süregelmiştir.
Fakat ülkemizde klasiklerden çağdaş eserlere dek yayınlanan birçok kitabın çevirisi özensiz, eksik ve anlaşılmazdır. Yayınevlerinin çoğu çeviriden gelen eseri olduğu gibi yayınlayabilmektedir. Okur, içinden çıkamadığı cümlelerle boğulurken bunlardan pek söz edilmez. Belki entelektüel dost meclislerinde bahisleri geçer. İyi kötü yayınlanmışlardır artık, üzerinde durmaya gerek yok diye bakılır çoğu zaman. Yine maalesef.
Leylâ Roksan Çağlar’ın Okuyan Us Yayınevi için yaptığı, J.R.R Tolkien’in Noel Baba’dan Mektuplar adlı kitabının çevirisi aslına uygun bir içerikle, zengin ve kıvrak bir dille yapılmıştır. (Arif Çağlar’ın yardımını, önerisini ve katkısını da alarak.)
Sansür olduğu gerekçesiyle eleştirilen müdahale, yayınevimizin bilgisi dahilinde yapılmış bir değişikliktir. Noel Baba’dan Mektuplar kitabımız, bir çocuk edebiyatı eseridir. Çocukların savunmasız dünyasına bu tür bir kültürel ve dini bir önyargının girmesini istemediğimiz için, 1453 tarihini çeviride bulundurmama kararı aldık. Bu karar çevirmenin tavsiyesi doğrultusunda, yayınevimizin ortak kararıdır. Kimbilir, 1453 tarihi kitapta aslındaki gibi yer alsaydı bu defa da “Türk düşmanı bir söylem” barındıran bu kitabı neden yayınladığımız tartışılacaktı. Üstelik bu tesbitin bir habercilik harikası değil, çevirmenin kitaba yazdığı notta yer alan, çevirmenin kendisi tarafından verilmiş bir bilgi olduğunu da anımsatmak gerekir.
Bu vesileyle umarız sansür konusu daha geniş, daha ciddi bir biçimde ve daha sıkça ele alınır.
Kitapta yer alan Çevirmen Notu:
Birçok yerde Noel Baba’nın ve çocukların adlarını orijinal metindekinden farklı olarak değişik şekilleriyle verdik. Bununla hem Tolkien’in dil oyunlarını sürdürmeyi hem de hikâyeyi olduğunca Türkiye’li yapmak istedik. Tolkien’in, Noel Baba’nın 23 Aralık 1932 ve 21 Aralık 1933 tarihli iki mektubunda 1453 tarihini vererek gulyabanileri İstanbul’un fethiyle birleştirmeye çalışmasını, düşüncesizce tekrarlanan dinsel bir ön yargı olduğu için Türkçe metine almadık. Buna karşılık Tolkien 24 Aralık 1935 tarihli Noel Baba mektubunda 1933 tarihini vererek gulyabanileri Almanya’da iktidarı ele geçen bir felaketle birleştirmekte haklı. İngilizce metinde Kuzey Kutbu Ayısı Karhu’nun yazdıkları kalın siyah harflerle verilmiş, Türkçe metinde de öyle. Ancak bazı yerlerde Tolkien Karhu’ya imlası bozuk bir İngilizce’yle mektup yazdırıyor, bu oyunu Türkçe’de tekrarlamadık. Buna karşılık Tolkien’in İngilizce’de yaptığı dil oyunlarına her zaman aynı yerde olmasa bile Türkçe metinde yeterince yer vermeye çalıştık. Başta Türkçe’deki bu dil oyunları olmak üzere çevirinin olgunlaşmasında Arif Çağlar’ın çok emeği geçti. Noel 1938 tarihli mektuptaki şiir çevirisi de ona ait. Hem bu emekleri hem de bana bu çeviriyi yapma cesareti verdiği için kendisine teşekkür borçluyum.
