Çeviri Çalışmalarına Ekoeleştirel Bakış: Çeviri Çevreyi Çevirmezse…

Posted by on Aralık 24, 2016 in Duyuru, Manşet

İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ) Mütercim Tercümanlık Bölümü’nde yapılan, “Çeviri Çalışmalarına Ekoeleştirel Bakış” başlıklı bir TÜBİTAK projesinin ilk aşaması tamamlandı. Çocuk edebiyatı çevirilerini çevre bilinci açısından ele alan projede, İEÜ Mütercim Tercümanlık Bölümü Öğretim Üyesi ve Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Neslihan Kansu ve Ankara Üniversitesi Bioistatistik Bölümü’nden Prof. Dr. Yasemin Yavuz, İEÜ Mütercim Tercümanlık Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Derya Duman’ın dışında, Araş. Gör. Merve Avşaroğlu ile öğrenciler Elifnur Uysal ve Osman Tufan da bursiyer olarak görev alıyor. Çalışmada 10 çocuk edebiyatı klasiğinin 94 yeniden çevirisi inceleniyor.

Proje Hürriyet gazetesinde şöyle tanıtıldı:

“İngilizceden Türkçeye çevrilen çocuk edebiyatı kitaplarını inceleyen uzmanlar, çevre, bitki, doğayla ilgili sözcüklerin azaltıldığını, çocuk okurların başka kültürlerle tanışmasının önüne geçildiğini belirtiyor. İEÜ Mütercim Tercümanlık Bölümü Öğretim Üyesi ve Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Neslihan Kansu Yetkiner, çevirinin kültürler arası etkileşimde önemli bir araç olduğunu belirterek, ‘Çocuk kitaplarındaki çevre okuryazarlığının çeviri kitapları yoluyla kültürlerarası aktarımını incelemek istedik. Projede, İngilizceden Türkçeye çevrilen doğada serüven, hayvan/doğa sevgisi, doğanın keşfi gibi temalara sahip 10 çocuk edebiyatı klasiğinin 94 yeniden çevirisini inceliyoruz. Çevirilerin, çevre okuryazarlığı, çevre bilgisi ve çevreye yönelik tutum aktarımlarını araştırıyoruz. Çalışmalarımızda, çeviri eserlerde çevreye ilişkin sözcük çeşitliliğinin özgün eserlere göre daha az olduğu görüyoruz. Özgün eserlerdeki sözcük çeşitliliği çeviri eserlerde daha az görülüyor. Özgün eserlerde verilen çevre odaklı bilgi azaltılarak Türkçeye aktarılıyor” dedi.”

… “Vahşetin Çağrısı”, “Mercan Adası”, “Define Adası”, “Siyah İnci”, “Al Midilli”, “Orman Çocuğu”, “Korkusuz Kaptanlar”, “Gizli Bahçe”, “Sineklerin Tanrısı” ve “Söğütlükte Rüzgâr” kitaplarını incelediklerini ifade eden Doç. Dr. Yetkiner, çalışmanın hem eğitsel hem de yazınsal açıdan çocuk edebiyatında bir boşluğu dolduracağına dikkat çekti. Doç. Dr. Yetkiner, şunları söyledi:

“Bu kitapların 1928 harf devriminden 2010 yılına kadarki döneme yayılan yeniden çevirilerine ulaştık. Bitki ve hayvan örtüsü, yeryüzü şekilleri, coğrafi şekiller, doğal afetler, hava koşullarının özgün metinden Türkçeye nasıl aktarıldığını inceliyoruz. Bazı çevirilerde tek tek hayvan veya bitki adları yerine kapsayıcı terimlerin kullanıldığını gördük. Örneğin Korkusuz Kaptanlar kitabında bahsedilen ringa balığı, morina balığı gibi belirli türdeki balık adları yerine ‘balık’ sözcüğü kullanılıyor. Benzer şekilde farklı ağaç türleri için ağaç denilip geçiliyor. Bu tür tercihler çocuk okurun başka kültürlerle tanışmasını engelliyor ve metnin egzotikliğini yitirmesine yol açıyor.”

ceviri-cevre-izmir

 

Projenin TÜBİTAK bilgisi şu şekilde verilmektedir:

PROJE BAŞLIĞI: Çeviri Çalışmalarına Ekoeleştirel Bakış: (Yeniden) Çeviri Yoluyla Çeviri Çocuk Edebiyatında Çevre Okuryazarlığına Artsüremli Betimleyici Bir Yaklaşım

DÖNEM/PROJE TİPİ: (2015-2017) TÜBİTAK-1001 Projesi

PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ: DOÇ. DR. NESLİHAN KANSU-YETKİNER-İZMİR EKONOMİ ÜNİV.
PROJE ÇALIŞANLARI:

PROF. DR. YASEMİN YAVUZ-ANKARA ÜNİVERSİTESİ-BİOİSTATİSTİK BÖL.

YRD. DOÇ. DR. DERYA DUMAN-İZMİR EKONOMİ ÜNİV.-MÜTERCİM TERCÜMANLIK BÖL.

PROJE BURSİYERLERİ:

MERVE AVŞAROĞLU-İZMİR EKONOMİ ÜNİV. MÜTERCİM TERCÜMANLIK BÖLÜMÜ ARAŞTIRMA GÖR.

OSMAN TUFAN- MÜTERCİM TERCÜMANLIK BÖLÜMÜ- SON SINIF ÖĞRENCİSİ

ELİFNUR UYSAL- MÜTERCİM TERCÜMANLIK BÖLÜMÜ- SON SINIF ÖĞRENCİSİ

ALTERNATİF BAŞLIKLAR:

ÇEVİRİ ÇOCUK EDEBİYATINDA “ ÇEVRE” KONULU TÜBİTAK PROJESİ

ÇEVRECİ ÇOCUK EDEBİYATI TÜBİTAK PROJESİYLE İNCELENİYOR

ÇOCUK EDEBİYATINDA ÇEVRE VE EKOLOJİ: BİR TÜBİTAK PROJESİ

Bir aktarım aracı olarak çeviri, farklı kültürlere özgü kavramları ve anlayışları öğrenmede, bir başka deyişle, kültürler arası etkileşimde bir önemli araçtır. Günümüzde artan çevre bilinci, sürdürülebilir çevreye yönelik devlet ve eğitim politikaları sayesinde kültürün alt alanlarından biri sayılan çevre ve ekoloji ve bunlarla ilgili kültürel anlayış ve kavramların kültürlerarası aktarımı giderek önem kazanmaya başlamıştır. Bu gelişen bilinçle ortaya çıkan “çevre okuryazarlığı” bireylerin çevreye ilişkin bilgi ve tutumuna dair değerlendirmeler yapan bir kavramdır.

Bu bağlamda, çocuk kitaplarındaki çevre okuryazarlığının çeviri kitapları yoluyla kültürlerarası aktarımını inceleyen iki yıllık bir Tübitak projesi İzmir Ekonomi Üniversitesi, Mütercim Tercümanlık Bölümünde yürütülmektedir. İngilizceden Türkçeye çevrilen doğada serüven, hayvan/doğa sevgisi, doğanın keşfi gibi temalara sahip 10 çocuk edebiyatı klasiğinin 94 yeniden çevirisi incelenerek çevre okuryazarlığı çevre bilgisi ve çevreye yönelik tutum aktarımı açısından irdelenmektedir. Ele alınan 10 eser (Vahşetin Çağrısı, Mercan Adası, Define Adası, Siyah İnci, Al Midilli, Orman Çocuğu, Korkusuz Kaptanlar, Gizli Bahçe, Sineklerin Tanrısı ve Söğütlükte Rüzgar) ve bu kitapların 1928 harf devriminden 2010 yılına kadarki döneme yayılan yeniden çevirileri çevre-odaklı sözcüklerin (bitki ve hayvan örtüsü, yeryüzü şekilleri, coğrafi şekiller, doğal afetler, hava koşulları) ve metinlerde işlenen çevreye yönelik tutumların aktarımını özgün metin ve çeviri metinlerin karşılaştırılması temelinde incelemektedir.

Yürütücülüğünü İzmir Ekonomi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümünden Doç.Dr. Neslihan Kansu-Yetkiner’in yaptığı projenin araştırma ekibinde Ankara Üniversitesi Bioistatistik Bölümünden Prof. Dr. Yasemin Yavuz, İzmir Ekonomi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümünden Derya Duman yer almaktadır. Projenin bursiyerleri İzmir Ekonomi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümünden Araş. Gör. Merve Avşaroğlu ile aynı bölümden4. Sınıf öğrencileri, Elifnur Uysal ve Osman Tufan’dır.

Projeye yürütücüsü Doç. Dr. Neslihan Kansu-Yetkiner, projenin ilk aşamasında önemli bulgulara ulaştıklarını belirterek kültürlerarası çevre-odaklı sözcük aktarımında toplam sözcük sayılarında özgün metin ve çeviri metinler arasında bir fark görülmediğini, ancak çevreye ilişkin olarak aktarılan farklı sözcük sayılarında çeviri eserlerde azalma olduğunu saptadıklarını belirtmektedir. Bir başka deyişle, çeviri eserlerde çevreye ilişkin sözcük çeşitliliğinin özgün eserlere göre daha az olduğu görülmektedir. Bu durumda özgün eserlerdeki sözcük çeşitliliği çeviri eserlerde azaltılmakta böylece özgün eserlerde verilen çevre-odaklı bilgi azaltılarak aktarılmaktadır.

Proje yürütücüsü Yetkiner, proje sonuçlarını Güney Kore’de düzenlenen “Çevre ve Edebiyat” konulu bir sempozyumda paylaştıklarını belirterek çocuk okurlar arasında çevre okuryazarlığının aktarılmasında (yeniden) çevirilerin rolünü ve bu aktarımdaki çeviri stratejilerini tarihsel bir bakış açısıyla inceleyen bu çalışmanın hem eğitsel hem de yazınsal açıdan çocuk edebiyatında bir boşluğu dolduracağını, Çeviri Çalışmalarında ise bir “ilk çalışma” olması bakımından alana yenilikler sunacağı düşündüklerini belirtmektedir.